فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 9، شماره 2، تابستان 95 ، شماره پی در پی 32

تحلیل سبک‌شناسی رساله فصول، اثری ناشناخته از أبوالفضل رشیدالدین میبدی

صفحه (94 - 114)
دکتر مجید پویان ، فاطمه دهشیری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1394
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1395

چکیده
رساله فصول اثر رشیدالدین میبدی (ز 520 ه.ق)، مفسّر قرآن و نثرنویس برجسته عرفانی در سده ششم ه.ق است. این رساله اثری ناشناخته از این نویسنده است که تفاوت بنیادین با دیگر آثار او دارد و در کلیّت آن، نوشته ای است در اصول و شیوه های هنر خطابه و فصّالی. نثر فصول نثری بینابین است که به نثر فنی گرایش دارد. در مقاله حاضر رساله فصول بر اساس سه رویکرد زبانی، فکری و ادبی بررسی شده است. از مهمترین ویژگیهای زبانی رساله فصول، فراوانی واژه های عربی، اقتباس از آیات و احادیث، استشهاد به اشعار عربی و فارسی و کاربرد تلفظ های کهن است. در بعد ادبی گرایش زیاد نویسنده به انواع سجع و جناس، افسونی موسیقایی و آهنگین به نثر او میدهد. پاره ای صور خیال به خصوص تشبیه های بلیغ، استعاره نیز بیش از سایر تصاویر مورد توجّه قرار گرفته است. از آنجا که این اثر در اصل نمونه ای از هنر خطابه و فصّالی است، گرایش به موسیقایی کردن نثر میتواند متأثر از سنّت شفاهی خطابه گویی باشد. در این مقاله علاوه بر بررسی ویژگیهای سبک شناسی فصول میبدی، با رویکردی تطبیقی، وجوه تشابه و افتراق این اثر با رسالهالطیور نجم رازی (م654 ه.ق) ـ که از متون مربوط به فنّ فصّالی در سده ششم ه.ق است - به صورت مختصر بیان شده است

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی , ویژگی‌های سبکی , نثر بینابین , رساله فصول , رساله‌الطیور